ରଥଯାତ୍ରା ସାଧାରଣତଃ ଦେଶର ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ସମ୍ବଲପୁରର ରଥଯାତ୍ରା ଅନ୍ୟତମ। ସମ୍ବଲପୁରର ସବୁ ଗ୍ରାମରେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ। ଏଠାରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା ଭାବେ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଏଠାରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ରଥଯାତ୍ରାରେ ସାମାନ୍ୟ ଭିନ୍ନ ପରମ୍ପରା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।
ସମ୍ବଲପୁର ସହରରେ ଥିବା ୨୭ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରୁ ୨୫ଟିରେ ରଥଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଛି। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ସମେତ ବଳଭଦ୍ର ଓ ସୁଭଦ୍ରା ଏକାଠି ପୂଜା ପାଆନ୍ତି। ରଥଯାତ୍ରା ଦିନ ରଥଗୁଡ଼ିକ ପଛକୁ ପଛ ହୋଇ ଯାତ୍ରା କରନ୍ତି। ରଥଯାତ୍ରାର ନଅ ଦିନ ଜଗନ୍ନାଥ ନଅଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ବେଶରେ ସଜେଇ ହୁଅନ୍ତି। ଶେଷ ଦିନରେ ତାଙ୍କୁ ୧୦୮ ପ୍ରକାର ଅଳଙ୍କାରରେ ବେଶ ଲାଗି ହୁଏ। ମନ୍ଦିରରେ ଗମ୍ଭୀରା ଭିତରକୁ ପହଣ୍ଡି ବିଜେ କଲାବେଳେ ବଚନିକା ପାଠ କରାଯାଏ।
ରଥଛୁଆଁ/ରଥଛିଆଁ :
ସମ୍ବଲପୁରରେ ଏକ ଭିନ୍ନ ତଥା ନିଆରା ପରମ୍ପରା ରହିଛି, ତାହା ହେଉଛି ରଥଛିଆଁ। ଛୋଟ ଛୁଆମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ରଥଛିଆଁ ବିଧି ଅଛି। ରଥଯାତ୍ରା ବେଳେ ଛୋଟ ଛୁଆମାନଙ୍କୁ ନୂଆ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧାଇ ରଥାରୂଢ଼ ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରାଯାଏ। ଏହାଦ୍ୱାରା ଶିଶୁର ଭବିଷ୍ୟତ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ହୋଇଥାଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି। ସେଥିପାଇଁ ବାପା-ମାଆ ମାନେ ଛୁଆକୁ ରଥଛିଆଁ କରାଇଥା’ନ୍ତି ।
ଆଲେଖ୍ୟ – ପ୍ରତିଜ୍ଞା ମିଶ୍ର
