ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତିର ଅନ୍ୟ ନାମ ମେଷ ସଂକ୍ରାନ୍ତି । ଏହି ଦିନ ସୌର ମାସ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ସୌର ଓ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ । ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଗତି ଓ ସଂକ୍ରମଣକୁ ନେଇ ସୌରମାସର ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ । ସେହିପରି ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସଂକ୍ରମଣ ଅନୁସାରେ ଚନ୍ଦ୍ରମାସ ଗଣାନା କରାଯାଇଥାଏ ।
ବିଷୁବ ରେଖା ସହ ମକର କ୍ରାନ୍ତି ଓ କର୍କଟ କ୍ରାନ୍ତି କଥା ଜାଣିଥିବେ । ମାତ୍ର ୧୨ଟି କ୍ରାନ୍ତି ବୃତ୍ତ ରହିଛି । ରାଶି ଗଣନା ଅନୁସାରେ ଏହି କ୍ରାନ୍ତି ବୃତ୍ତ ରହିଛି ।
୧୨ଟି ରାଶି ହେଉଛି ମେଷ ,ବୃଷ, ମିଥୁନ, କର୍କଟ, ସିଂହ, କନ୍ୟା, ତୁଳା, ବିଛା, ଧନୁ,ମକର, କୁମ୍ଭ ଓ ମୀନ । ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ରାଶିରେ ଗୋଟିଏ ମାସେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାଆନ୍ତି । ରାଶିର ପ୍ରଥମ ଦିନରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରବେଶ କଲେ ତାକୁ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଓ ଶେଷ ଦିନକୁ ମାସାନ୍ତ କୁହାଯାଇଥାଏ । ମାତ୍ର ମାସ ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ବୈଶାଖ, ଜ୍ୟେଷ୍ଠ, ଆଷାଢ, ଶ୍ରାବଣ, ଭାଦ୍ରବ, ଆଶ୍ୱିନ୍ନ, କାର୍ତ୍ତିକ, ମାର୍ଗଶୀର, ପୌଷ, ମାଘ, ଫାଲଗୁନ ଓ ଚୈତ୍ର । ଏହି ମାସ ଚନ୍ଦ୍ର ଗଣନା ଅନୁସାରେ ହୋଇଥାଏ । ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ମାସେ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସ୍ଥିତି ଅନୁସାରେ ଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ ।
ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମେଷ ରାଶିରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି ବା ଅବସ୍ଥାନ କରିଥାଆନ୍ତି । ଏହି ଦିନଠାରୁ ଖରାର ପ୍ରକୋପ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ । ପରମ୍ପରାରେ ପଣା ପିଇବା ସହ ଛାଇ ପାଇଁ ଛତା(ପୂର୍ବ କାଳରେ ତାଳ ଛତା ଓ ବାଉଁଶରେ ନିର୍ମିତ ଛତା ବ୍ୟବହାରକରୁଥିଲେ ) ବିଞ୍ଚଣା ଇତ୍ୟାଦିର ବ୍ୟବହାରକୁ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଛି ।