ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଭାରତୀୟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖାରୁ ବାହାରି ଆସିଛନ୍ତି। ଏନେଇ କିଛି ଦିନ ପୂର୍ବେ ସରକାରୀ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି। ତଥାପି ଅନେକ ଏବେ ବି କ୍ଷୁଧା, ଋଣ କିମ୍ବା ନିରାଶା ମଧ୍ୟରେ ଗତି କରୁଛନ୍ତି। ଦାରିଦ୍ର୍ୟ କେବଳ ସଂଖ୍ୟାରେ କମୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକୃତରେ ହ୍ରାସ ପାଇନାହିଁ। ଭାରତରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହାର ନେଇ ଯେଉଁ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି, ତାହା ପ୍ରଗତିକୁ ଦର୍ଶାଉଛି। ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମା ରେଖା ତଳେ କମ୍ ଲୋକ ରହୁଛନ୍ତି। ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ଖାଦ୍ୟ, ଚାକିରି, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ଏବଂ ବାସସ୍ଥାନର ସୁବିଧା ଅଛି। ସରକାରୀ ତଥ୍ୟରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହାର ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ତେବେ ଏହି ତଥ୍ୟ ପଛରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକ ଏବେ ବି କ୍ଷୁଧା, ଋଣ ଓ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସହ ସଂଘର୍ଷ କରୁଛନ୍ତି। ସେମାନଙ୍କର ନାମ ଆଉ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଗଣନାରେ ଦେଖାଯାଇ ନ ପାରେ, କିନ୍ତୁ ବାସ୍ତବତାରେ ସେମାନଙ୍କ ଆର୍ଥିକ ସ୍ତରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହୋଇନାହିଁ। ସେମାନେ କାଗଜପତ୍ରରେ ଗରିବ ନୁହଁନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ସୁରକ୍ଷିତ ମଧ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି।
ଜୁନ୍ରେ ପ୍ରକାଶିତ ବିଶ୍ବ ବ୍ୟାଙ୍କର ବୈଶ୍ବିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ରିପୋର୍ଟରେ ଭାରତରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହାର ଦ୍ରୁତ ଗତିରେ ହ୍ରାସ ପାଇଥିବା ଉଲ୍ଲେଖ ହୋଇଛି। କ୍ରୟ ଶକ୍ତି ସମାନତା ହାରରେ ଭାରତରେ ଦିନକୁ ୩ ଡଲାରରୁ କମ୍ ଆୟ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୨୦୧୧ରେ ୨୭%ରୁ ୨୦୨୨ରେ ୫.୩%କୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ଏହାର ଅର୍ଥ ମାତ୍ର ୧୦ ବର୍ଷରେ ପ୍ରାୟ ୨୬୯ ନିୟୁତ ଲୋକ ଅତ୍ୟଧିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଥିଲେ। ଏହା ଏକ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ସୂଚାଉଛି। ମାତ୍ର ଭାରତରେ ଦିନକୁ ୩ ଡଲାରରୁ କମ୍ ଅର୍ଥରେ ଜୀବନଯାପନ କରିବାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ତାହା ପ୍ରଥମେ ବୁଝିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହାରକୁ ମାପିବା ପାଇଁ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କ ବଜାର ବିନିମୟ ହାର ବ୍ୟବହାର କରେ ନାହିଁ, ଯାହା ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି ଏବଂ ମୁଦ୍ରା ପରିବର୍ତ୍ତନ ସହିତ ଭିନ୍ନ ହୁଏ।
ଏହା ବଦଳରେ, ବିଶ୍ବ ବ୍ୟାଙ୍କ କ୍ରୟ ଶକ୍ତି ସମାନତା (ପିପିପି) ହାର ବ୍ୟବହାର କରେ, ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେଶରେ ଏକ ଡଲାର କେତେ କିଣିପାରିବ ତାହା ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ। ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମୁଦ୍ରା ପାଣ୍ଠିର ସଦ୍ୟ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ; ୨୦୨୫ରେ ଭାରତର ପିପିପି ବିନିମୟ ହାର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଡଲାର ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୨୦.୬୬ ଟଙ୍କା। ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଦିନକୁ ୩ ଡଲାର ପ୍ରତି ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରାୟ ୬୨ ଟଙ୍କା ହୋଇଥାଏ। ତେବେ ଏଠାରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି, ପ୍ରତିଦିନ ମାତ୍ର ୬୨ ଟଙ୍କା ଆୟରେ ଘର ଭଡ଼ା, ଖାଦ୍ୟ, ଶିକ୍ଷା, ଔଷଧ ଓ ଅନ୍ୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଉଠିବା କ’ଣ ସମ୍ଭବ କି?। ବର୍ତ୍ତମାନର ଜୀବନଯାପନ ଖର୍ଚ୍ଚ ତୁଳନାରେ ୬୨ ଟଙ୍କା ପ୍ରତି ଦିନ ସୀମା ବହୁ କମ୍। ମୌଳିକ ଜୀବନଯାପନ ପାଇଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ସୀମା ବିଚାର କରିବାର ଏକ ଉପାୟ ହେଉଛି ଏହାକୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ମଜୁରୀ ସହିତ ତୁଳନା କରିବା। ବର୍ତ୍ତମାନ, କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ପ୍ରତିଦିନ ୧୭୮ ଟଙ୍କା ସର୍ବନିମ୍ନ ମଜୁରୀ ପ୍ରଦାନ କରୁଛନ୍ତି, ଯାହା ତଳେ କୌଣସି ରାଜ୍ୟ ନିଜର ସର୍ବନିମ୍ନ ମଜୁରୀ ସ୍ଥିର କରିପାରିବ ନାହିଁ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ ନିମ୍ନ-ମଧ୍ୟମ ଆୟକାରୀ ଦେଶମାନଙ୍କ ପାଇଁ ବିଶ୍ୱ ବ୍ୟାଙ୍କର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମା – ପ୍ରତିଦିନ ୪.୨୦ ଡଲାର, ପିପିପି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରାୟ ୮୭ ଟଙ୍କା। ଏହି ମାପକାଠି ଦ୍ୱାରା, ଭାରତର ପ୍ରାୟ ୨୩.୯% ଜନସଂଖ୍ୟା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମା ତଳେ ରହିଛି। ତେଣୁ ପୁରୁଣା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମା ସଂଶୋଧନ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ସୀମା ଯେତେ କମ୍ ହେବ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଅନୁପାତ ସେତେ କମ୍ ହେବ। କିନ୍ତୁ ଏପରି ସଂଖ୍ୟା ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ନୁହେଁ ଏବଂ ଲୋକଙ୍କ କଷ୍ଟର ବାସ୍ତବତାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ନାହିଁ।
୨୦୧୧-୧୨ ପରେ ଭାରତ ସରକାରୀ ଭାବେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମା ରେଖାକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିନାହିଁ। ଏଥିପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ କମିଟି ହୋଇଛି, କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କ ପରାମର୍ଶକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରାଯାଇନାହିଁ। ଏକ ନୂତନ ଜାତୀୟ ମାନଦଣ୍ଡର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ, ଭାରତ ଏବେ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ମାନଦଣ୍ଡ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଛି। ଭାରତର ସଦ୍ୟ ଏପ୍ପିଆଇ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ; ୨୦୧୩ରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ହାର ୨୯%ରୁ ୨୦୨୨ରେ ୧୧.୩%କୁ ହ୍ରାସ ପାଇଛି। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ୨୦୦ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମାରେଖା ଉପରକୁ ଉଠିଛନ୍ତି। ତେବେ ସରକାର ବାସ୍ତବତାକୁ ଅଣଦେଖା କରି ପରିସଂଖ୍ୟାନଗତ ସଫଳତା ପାଳନ କରୁଥିବାରୁ ବିରୋଧୀ ସମାଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି। ସରକାରଙ୍କ ଏହି ତଥ୍ୟକୁ ବିରୋଧୀ ସମାଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି। ଏବେ ବି ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ପରିବାର ରିଆତିଯୁକ୍ତ ରାସନ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁଛନ୍ତି। ତେଣୁ ପ୍ରକୃତରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସୀମା ରେଖା ଦିନକୁ ୨୫୦ ଟଙ୍କାରୁ ୩୦୦ ଟଙ୍କା ହେବା ଉଚିତ। ଏହା ଏପରି ଏକ ଜୀବନକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିବ ଯାହା ଖାଦ୍ୟ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟସେବା, ଶିକ୍ଷା, କିଛି ସଞ୍ଚୟ ଏବଂ ଆତ୍ମନିର୍ଭର କରାଇବ। ଆତ୍ମନିର୍ଭର ଭାରତ ମହଦାକାଂକ୍ଷାରେ ଏହା ଏକ ପ୍ରମୁଖ ମାଇଲଖୁଣ୍ଟ ହେବ।
