ଭାରତ ଭଳି ଏକ ବିଶାଳ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାଇଁ ୨୦୪୭ ସୁଦ୍ଧା ଏକ ‘ବିକଶିତ ଭାରତ’ ହେବାର ମହଦାକାଂକ୍ଷୀ ଲକ୍ଷ୍ୟ ପୂରଣ କରିବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ସୁଯୋଗର ସଦୁପଯୋଗ କରିବା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ। ଖଣି ଖାଦାନ, ଜୀବାଶ୍ମ ଇନ୍ଧନ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ଉତ୍ସ କ୍ରମଶଃ ସରିଆସୁଥିବା ବେଳେ ଏହି ଯାତ୍ରାରେ, ଆମର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଅବ୍ୟବହୃତ ସମ୍ପଦ ଆମ ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ଥିବା ବିଶାଳ ନୀଳ ମହାସାଗରରେ ହିଁ ନିହିତ। ‘ନୀଳ ଅର୍ଥନୀତି’ ବା ସାମୁଦ୍ରିକ ଅର୍ଥନୀତି କେବଳ ଏକ ଆର୍ଥିକ ନୀତି ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଜାତୀୟ ମିଶନ। ଏହା ଆମ ବିକାଶର ନୂତନ ଦିଗନ୍ତ, ଯାହା ସମୃଦ୍ଧି, ନିରନ୍ତରତା ଏବଂ ଜାତୀୟ ଶକ୍ତି ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ପଥ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛି।
ଭୂ-ବିଜ୍ଞାନ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଅନୁଯାୟୀ, ନୀଳ ଅର୍ଥନୀତି ହେଉଛି ସମୁଦ୍ର ସମ୍ପଦର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଏବଂ ଭାରତର ଆଇନଗତ ପରିସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସାମୁଦ୍ରିକ ଓ ତଟବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ମାନବ-ନିର୍ମିତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି। ଏଥିରେ ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ ଓ ବନ୍ଦର ଭଳି ପାରମ୍ପରିକ କ୍ଷେତ୍ର ସହିତ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୈବ-ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା, ଅକ୍ଷୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଏବଂ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଅନ୍ୱେଷଣ ଭଳି ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଦିଗ ଗୁଡିକ ସମ୍ପୃକ୍ତ। ଅନନ୍ୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ସୁବିଧା ଥିବାରୁ ସରକାର ଏହାକୁ ବିକଶିତ ଭାରତ ଗଠନରେ ଏକ ନୂତନ ଦିଗନ୍ତ ଭାବେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଛନ୍ତି.।
ନୀଳ ଅର୍ଥନୀତି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭାରତର ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ରଣନୈତିକ ଶକ୍ତି। ଏହା କେବଳ ଏକ ସୁଯୋଗ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏକ ପ୍ରାକୃତିକ ସୁବିଧା ଯାହାକୁ ଉପଯୋଗ କରିବାର ସମୟ ଆସିଛି। ଭାରତର ସଂଶୋଧିତ ତଟରେଖା ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୧, ୦୯୮ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିସ୍ତୃତ ଏବଂ ଏହାର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅର୍ଥନୈତିକ ଜୋନ୍ ୨.୪ ନିୟୁତ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଟେ। ଏହି ବିଶାଳ ସମ୍ପଦ ଭାରତକୁ ଏକ ଅସାଧାରଣ ସ୍ଥିତିରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ କରିପାରିଛି। ଏହି ସମ୍ପତ୍ତି ଗୁଡ଼ିକର ମହତ୍ତ୍ୱ ଏହାର ଅର୍ଥନୈତିକ ପ୍ରଭାବରେ ନିହିତ। ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ, ସମୁଦ୍ର ସମ୍ପଦର ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ବ୍ୟବହାର ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତ ୧୦୦ ବିଲିୟନ ଡଲାରର ଏକ ବିକାଶ ଇଞ୍ଜିନ୍ ଗଠନ କରିପାରିବ। ଏହି ୧୦୦ ବିଲିୟନ ଡଲାରର ଆକଳନ କେବଳ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସମ୍ବାଦ ନୁହେଁ; ଏହା ଆମ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଧାରର ଏକ ମୌଳିକ ବିବିଧକରଣକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ, ଯାହା ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଆଘାତରୁ ସୁରକ୍ଷିତ ଏକ ଉଚ୍ଚ-ମୂଲ୍ୟଯୁକ୍ତ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରି ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ଥାୟୀ ସମ୍ପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ସକ୍ଷମ। ଏହି ବିଶାଳ ସମ୍ପତ୍ତିର ସଦୁପଯୋଗ କେବଳ ସ୍ୱୀକୃତି ଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ; ଏହା ପାଇଁ ଏକ ସୁଚିନ୍ତିତ ଏବଂ ବହୁମୁଖୀ ରଣନୀତି ଆବଶ୍ୟକ। ସରକାରଙ୍କ ଦୂରଦୃଷ୍ଟିସମ୍ପନ୍ନ ‘ବ୍ଲୁ ଇକୋନୋମି ୨.୦’ ଢାଞ୍ଚାର ଏହା ହିଁ ପ୍ରକୃତ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ, ଯାହା ସମ୍ଭାବନାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶନରେ ପରିଣତ କରିବାର ମାର୍ଗଦର୍ଶନ କରେ।
ପାରମ୍ପରିକ କ୍ଷେତ୍ର ଗୁଡ଼ିକରୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ି, ‘ବ୍ଲୁ ଇକୋନୋମି ୨.୦’ ଢାଞ୍ଚା ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ରଣନୈତିକ ପରିବର୍ତ୍ତନକୁ ଚିହ୍ନିତ କରେ। ଏହା ସ୍ୱୀକାର କରେ ଯେ, ଭବିଷ୍ୟତର ସାମୁଦ୍ରିକ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ କେବଳ ପରିମାଣ ଦ୍ୱାରା ନୁହେଁ, ବରଂ ନବସୃଜନ, ନିରନ୍ତରତା ଏବଂ ଆମ ତଟୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସଶକ୍ତିକରଣ ଦ୍ୱାରା ହିଁ ପରିଭାଷିତ ହେବ। ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଅନ୍ୱେଷଣ ଏବଂ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଯଥା ‘ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ମିଶନ’, ଏହି ଦିଗରେ ଏକ ଯୁଗାନ୍ତକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ। ଏହି ମିଶନ ଅଧୀନରେ ‘ମତ୍ସ୍ୟ ୬୦୦୦’ ନାମକ ବୁଡ଼ାଜାହାଜ ମାଧ୍ୟମରେ ଆମର ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଗଭୀର ସମୁଦ୍ରର ଅନ୍ୱେଷଣ କରୁଛନ୍ତି, ଯାହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ସମ୍ପଦ ଖୋଜିବା। ସେହିପରି, ‘ସାଗରମାଳା’ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ମାଧ୍ୟମରେ ବନ୍ଦରଗୁଡ଼ିକର ଆଧୁନିକୀକରଣ ହେଉଅଛି, ଯାହା ବାଣିଜ୍ୟକୁ ଅଧିକ ଦକ୍ଷ ଏବଂ ପ୍ରତିଯୋଗିତାମୂଳକ କରାଇ ପାରିଛି।
ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ବିକାଶ ଏବଂ ସବୁଜ ଶକ୍ତି ଭାରତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସହିତ ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧ। ହରିତ ସାଗର ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ବନ୍ଦର ଗୁଡ଼ିକୁ ସବୁଜ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତା। ଏହା ସହିତ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ବଢ଼ୁଥିବା ସମୁଦ୍ର ସ୍ତର ବିରୋଧରେ ପ୍ରାକୃତିକ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିବା ଲୁଣା ଜଙ୍ଗଲ ଏବଂ ପ୍ରବାଳ ଦ୍ବୀପପୁଞ୍ଜର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଉଛି। ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ସମୁଦ୍ର ତାପଜ ଶକ୍ତି ପ୍ଲାଣ୍ଟ ସ୍ଥାପନ ଏକ ଅଭିନବ ପଦକ୍ଷେପ, ଯାହା ସ୍ୱଚ୍ଛ ବିଦ୍ୟୁତ ସହିତ ପାନୀୟ ଜଳ ଯୋଗାଇବାରେ ସକ୍ଷମ।
ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ସଶକ୍ତୀକରଣ ଏବଂ ପ୍ରତିଭାର ବିକାଶ ‘ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ମତ୍ସ୍ୟ ସମ୍ପଦ ଯୋଜନା’ ମତ୍ସ୍ୟଜୀବୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ‘ନୀଳ ବିପ୍ଳବ’ ଆଣିବା ଦିଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛି। ଏହା ସହିତ ସାମୁଦ୍ରିକ ଶୈବାଳ ଚାଷ ଏବଂ ପରିବେଶ-ଉପଯୋଗୀ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ନୂତନ ଆୟର ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଛି, ଯାହା ବିଶେଷ କରି ମହିଳାବର୍ଗଙ୍କୁ ସଶକ୍ତ କରୁଛି। ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଯୁବକମାନଙ୍କୁ ସାମୁଦ୍ରିକ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଡାଟା ଆନାଲିଟିକ୍ସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୂତନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦକ୍ଷତା ପ୍ରଦାନ କରି ‘ବ୍ଲୁ କଲାର ନବସୃଜକ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋଗୀଙ୍କ ଏକ ନୂତନ ପିଢ଼ି ଗଠନ’ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚାଲିଛି। ନବସୃଜନ ଏବଂ ଉଦ୍ୟୋଗୀକରଣକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ କରିବା ପାଇଁ, ଭାରତ ସରକାର ବେସରକାରୀ ପୁଞ୍ଜିନିବେଶ ଏବଂ ଅଭିନବ ଷ୍ଟାର୍ଟଅପ୍ ପାଇଁ ଏକ ଉତ୍ପ୍ରେରକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି। ସ୍ମାର୍ଟ ମତ୍ସ୍ୟଚାଷ, ଗ୍ରୀନ୍ ପୋର୍ଟ ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ସ ଏବଂ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୈବ-ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରର ବହୁବିଧ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ଯୁବ ଏବଂ ଉତ୍ସାହୀ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଏକ ବ୍ୟବସାୟ-ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଛି, ଯାହା ଆତ୍ମନିର୍ଭର ଭାରତ ଗଠନ ଯୋଜନାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶ।
ଭାରତର ନୀଳ ଅର୍ଥନୀତି ରଣନୀତି କେବଳ ଏକ ଘରୋଇ ନୀତି ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ଦାୟିତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବିଶ୍ୱ ସାମୁଦ୍ରିକ ପ୍ରଶାସନ ପାଇଁ ଏକ ଢାଞ୍ଚା ମଧ୍ୟ। ଏ ଦିଗରେ ଭାରତ ବିଶ୍ୱ ସ୍ତରରେ ନେତୃତ୍ୱ ନେଇ ନିଜର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧତା ପ୍ରମାଣିତ କରିଛି।
ଭାରତ ନିଜର ଜି-୨୦ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା ସମୟରେ ‘ଏକ ଦୀର୍ଘସ୍ଥାୟୀ ନୀଳ ଅର୍ଥନୀତି ପାଇଁ ଚେନ୍ନାଇ ଉଚ୍ଚ-ସ୍ତରୀୟ ନୀତି’ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା, ଯାହା ଦାୟିତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସମୁଦ୍ର ବିକାଶ ପାଇଁ ଏକ ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଢାଞ୍ଚା ସ୍ଥିର କରିଛି। ଏହାକୁ ଜି-୨୦ ରାଷ୍ଟ୍ର ସମୁହ ପ୍ରଶଂସା କରିଛନ୍ତି।
ଭାରତ ଐତିହାସିକ ‘ଜାତୀୟ ଅଧିକାର କ୍ଷେତ୍ର ବାହାରେ ଜୈବ ବିବିଧତା’ ଚୁକ୍ତିରେ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିଛି, ଯାହା ବିଶ୍ୱ ସ୍ତରରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଜୈବ ବିବିଧତାକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବା ପାଇଁ ଏହାର ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ପୁନଃ ପ୍ରମାଣିତ କରେ। ଏହା ପ୍ରକାରାନ୍ତରେ ନୀଳ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ସମୃଦ୍ଧ କରିବ।
ଆଉ ଏକ କାରକ ହେଉଛି ଡିଜିଟାଲ୍ ନବସୃଜନ। ଏହି ମର୍ମରେ ଜାତିସଂଘ ମହାସାଗର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଭାରତ ଦ୍ୱାରା ‘ସହଭାଗୀ ପୋର୍ଟାଲ’ ର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ସାମୁଦ୍ରିକ ସ୍ଥାନିକ ଯୋଜନା ଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ଗୁଡ଼ିକରେ ସମନ୍ୱୟ, ଜ୍ଞାନ ଆଦାନପ୍ରଦାନ ଏବଂ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ଡିଜିଟାଲ୍ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ।
ଏହି ବୈଶ୍ୱିକ ନେତୃତ୍ୱର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହେଉଛି ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମୃଦ୍ଧି ଏବଂ ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଭବିଷ୍ୟତ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା।
୨୦୪୭ ସୁଦ୍ଧା ଏକ ସମୃଦ୍ଧ, ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀ ଏବଂ ପରିବେଶଗତ ଭାବେ ସୁରକ୍ଷିତ ‘ନୂତନ ଭାରତ’ ଗଠନ କରିବାକୁ ସରକାରୀ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧତା ଓ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଥିବାବେଳେ, ସମୟର ଜୁଆର ଭାରତ ସପକ୍ଷରେ ଅଛି ଏବଂ ଦେଶବାସୀ ଏକ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଭବିଷ୍ୟତ ଆଡ଼କୁ ଏହି ଲହରୀରେ ଆଗେଇବାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଥିବା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି। ଜୈବବିବିଧତା ସୁରକ୍ଷା ସହ ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ଅର୍ଥନୀତି ଲାଗି ନୀଳ ସାଗର ଏକ ଅପରିସୀମ ଶକ୍ତି, ସୁଯୋଗ ଓ ସମ୍ଭାବନା ଭାରତ ଲାଗି ରଖିଛି।
ମାନସ ରଞ୍ଜନ ଶତପଥି
ନୟାଗଡ଼
