ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ପାଞ୍ଚ ଜଣିଆ ଖଣ୍ଡପୀଠ ଗୁରୁବାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନ୍ୟାୟ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି। ତଦନୁସାରେ, କୌଣସି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ଦ୍ୱାରା ପାରିତ ହୋଇଥିବା ବିଲ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟପାଳ କେତେ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଅନୁମତି ଦେବେ କିମ୍ବା ଅଟକାଇବେ, ସେଥିପାଇଁ କୌଣସି ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟସୀମା ଧାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ କୋର୍ଟ ମନା କରିଦେଇଛନ୍ତି। ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ଦ୍ୱାରା ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି ଯେ ସମ୍ବିଧାନରେ ଥିବା କିଛି କ୍ଷମତାକୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକାର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରକ୍ରିୟା ବା ନିୟମର ଚାପରୁ ମୁକ୍ତ ରଖିବା ଜରୁରୀ। ଏହି ରାୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଉତ୍ତରଦାୟିତ୍ୱ ଏବଂ ସ୍ୱୟଂଶାସନ ମଧ୍ୟରେ ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା କରିବା ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଏ। ନ୍ୟାୟପାଳିକା କାର୍ଯ୍ୟପାଳିକାର କାମରେ ସାଧାରଣତଃ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବ ନାହିଁ ବୋଲି କୋର୍ଟ ଉତ୍ତର ଦେଇଛନ୍ତି। କେବଳ ଯଦି କୌଣସି ପଦାଧିକାରୀ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୁଅନ୍ତି, ତେବେ ହିଁ କୋର୍ଟ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିପାରିବେ। ଏହି ମାପଚୁପ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଦର୍ଶାଉଛି ଯେ କୋର୍ଟ ରାଜନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କର ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଯମ ଉପରେ ଗଭୀର ବିଶ୍ୱାସ ରଖିଛନ୍ତି।
ତେବେ ଏହି ବିଶ୍ୱାସ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଖଣ୍ଡ ନୁହେଁ। କୋର୍ଟ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଅତ୍ୟଧିକ ବିଳମ୍ବ ବା ଅବହେଳା ଦେଖାଗଲେ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବ। ମାତ୍ର, ‘ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ସମୟ’ କିମ୍ବା ‘ଅତ୍ୟଧିକ ବିଳମ୍ବ’ କ’ଣ, ତାହାକୁ କୋର୍ଟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଭାବେ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରି ନାହାନ୍ତି। ଏହି ଅସ୍ପଷ୍ଟତାକୁ ଦୁର୍ବଳତା ଭାବିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ; ବରଂ ଏହା ରାୟର ଏକ ବିଶେଷତ୍ୱ, ଯାହା ଭବିଷ୍ୟତ ମାମଲା ପାଇଁ କୋର୍ଟଙ୍କ ନମନୀୟତା ବଜାୟ ରଖିଛି। ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି, ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟ ପରେ ବିଲ୍ ସ୍ୱୟଂକ୍ରିୟ ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତ ହେବ ବୋଲି ଥିବା ସିଦ୍ଧାନ୍ତକୁ କୋର୍ଟ ଗ୍ରହଣ ନକରି କ୍ଷମତାର ପୃଥକୀକରଣ ନୀତିକୁ ପୁଣି ଥରେ ସ୍ପଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି। କୋର୍ଟଙ୍କ ମତରେ, ଶାସନର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶାଖା ନିଜ ନିଜ ନିଷ୍ପତ୍ତିର ଦାୟିତ୍ୱ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏହି ରାୟ ସାମ୍ବିଧାନିକ ଗଣତନ୍ତ୍ରରେ ଥିବା ଏକ ଜଟିଳ ସମସ୍ୟାକୁ ସାମ୍ନାକୁ ଆଣେ। ଯଦି ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରର ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ଦଳୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥ ପାଇଁ ନିଜର ସାମ୍ବିଧାନିକ କ୍ଷମତାକୁ ଅପବ୍ୟବହାର କରି ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ଅନୁମତି ଅଟକାଇ ରଖନ୍ତି, ତେବେ ତାହାର ସମାଧାନ କିପରି ହେବ? କୋର୍ଟଙ୍କ ଉତ୍ତର ହେଉଛି, ଏଭଳି କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାରକୁ ନ୍ୟାୟପାଳିକା ମାଧ୍ୟମରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ରାଜନୈତିକ ଉପାୟରେ ହିଁ ସୁଧାରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।
ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟଙ୍କ ଏହି ରାୟ ଭାରତର ସଂଘୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦିଗରେ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ୱ ବହନ କରେ। ନ୍ୟାୟପାଳିକା ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅନାବଶ୍ୟକ ହସ୍ତକ୍ଷେପ କରିବାକୁ ଚାହୁଁନାହିଁ। ମାତ୍ର, ଏହା ରାଜ୍ୟପାଳମାନଙ୍କୁ ସ୍ପଷ୍ଟ କାରଣ ନ ଦର୍ଶାଇ ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ଦ୍ୱାରା ପାରିତ ହୋଇଥିବା ବିଲ୍ଗୁଡ଼ିକୁ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ଅଟକାଇ ବା ଅବରୋଧ କରିବାର କ୍ଷମତା ବଜାୟ ରଖିଛି। ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଭରସା କରିଛନ୍ତି ଯେ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରର ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ସଂଯମ ରଖିବେ ଏବଂ ନିଜ କ୍ଷମତାର ଅପବ୍ୟବହାର କରିବେ ନାହିଁ। ମାତ୍ର, ଆଜିର ସମକାଳୀନ ଭାରତୀୟ ରାଜନୀତିରେ ଦଳୀୟ ସ୍ୱାର୍ଥ ଓ ରାଜନୈତିକ ଚାପ ଅତ୍ୟଧିକ। ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ, କୋର୍ଟଙ୍କର ଏହି ରକ୍ଷଣଶୀଳ ନୀତି ରାଜନୈତିକ ଚାପକୁ କେତେଦୂର ସାମ୍ନା କରିପାରିବ, ତାହା ଭବିଷ୍ୟତରେ ହିଁ ଜଣାପଡ଼ିବ।
