ଭୁବନେଶ୍ବର : ଆମେ ଯଦି ପଶ୍ଚିମଘାଟ ଏବଂ ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳା ଭିତରେ ତୁଳନା କରିବା ତା’ହେଲେ ଆମକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡ଼ିବ ଯେ ପଶ୍ଚିମଘାଟ ପର୍ବତମାଳାର ସଂରକ୍ଷଣ ତଥା ପରିବେଶ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ଉଦ୍ୟମ କରାଯାଇଛି। ଏହି ଉଦ୍ୟମରେ ବିଶେଷଜ୍ଞ, ପରିବେଶବିତ୍ ତଥା ବେସରକାରୀ ସଂସ୍ଥା(ଏନ୍ଜିଓ) ଗୁଡ଼ିକ ଅତି ଆନ୍ତରିକତାର ସହ ସହଯୋଗ କରିଛନ୍ତି। ପ୍ରଫେସର ମାଧବ ଗାଡ଼ଗିଲ୍ଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଅନେକ କିଛି ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ଏବଂ ପଶ୍ଚିମଘାଟର ପାରିବେଶିକ ସୁରକ୍ଷା ଆଜି ବିଶ୍ୱରେ ଏକ ଉଦାହରଣ ହୋଇସାରିଛି। ତାଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ପଶ୍ଚିମଘାଟର ୬୪ଧ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପରିବେଶ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି।
ଭାରତର ସର୍ବପୁରାତନ ପର୍ବତମାଳା ମଧ୍ୟରୁ ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳା ପୂର୍ବ ଉପକୂଳ ସହିତ ପର୍ବତମାଳାର ଏକ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପରିସର। ଏହା ପୂର୍ବ ଉପକୂଳ ସହିତ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇ ଉତ୍ତରରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ରାଜ୍ୟରୁ ଓଡ଼ିଶା ଏବଂ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଦେଇ ଦକ୍ଷିଣରେ ତାମିଲନାଡୁ ପର୍ୟ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଛି। ଓଡ଼ିଶାରୁ ଦକ୍ଷିଣ ତାମିଲନାଡୁ ପର୍ୟ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ୭୫,୦୦୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ବ୍ୟାପୀ ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ପ୍ରାଣୀରେ ସମୃଦ୍ଧ ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳା ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ: ଜୈବ ବିବିଧତାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଓ ଗଛରେ ଶକ୍ତି ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ଏବଂ ଲକ୍ଷଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ଜଙ୍ଗଲ ଉତ୍ପାଦ ଓ ପରିବେଶ ସେବା ଯୋଗାଇଥାଏ। ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ବର୍ଷା ୧୨୦୦ରୁ ୧୫୦୦ ମିମି ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ। ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଚାରିଟି ପ୍ରମୁଖ ନଦୀ, ଗୋଦାବରୀ, ମହାନଦୀ, କୃଷ୍ଣା ଏବଂ କାବେରୀ ଦ୍ୱାରା ଏଗୁଡ଼ିକ କ୍ଷୟ ହୋଇ କଟିଯାଏ। ଓଡ଼ିଶାରେ ମହାନଦୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ଏବଂ ଋଷିକୁଲ୍ୟା ଭଳି ଅନେକ ନଦୀ ମିଶିଛନ୍ତି। ଏହି ପର୍ବତମାଳା ବଙ୍ଗୋପସାଗର ସହିତ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବରେ ଗତି କରେ। ଆଦିବାସୀ ଜନଜାତି ଅଧ୍ୟୁଷିତ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ସମୃଦ୍ଧ ଜଙ୍ଗଲ ପରିବେଶ ଓ ଚୂନପଥର, ବକ୍ସାଇଟ୍ ଏବଂ ଲୁହାଖଣିଜରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ।
ଓଡ଼ିଶାରେ ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳା ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲାର ଶିମିଳିପାଳର ଉତ୍ତରରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ମାଲକାନଗିରି ପର୍ୟ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଛି। ଓଡ଼ିଶାରେ, ପୂର୍ବଘାଟ ଜୈବ ବିବିଧତା ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦରେ ସମୃଦ୍ଧ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶଗତ କ୍ଷେତ୍ର ଗଠନ କରେଟ୍ଟ ତଥାପି ଏହି ଅନନ୍ୟ ଜୈବ ପରିବେଶ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ, ଜଙ୍ଗଲ କ୍ଷୟ ଏବଂ ମାନବୀୟ ଅନଧିକାର ହସ୍ତକ୍ଷେପ କାରଣରୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅବନତି ଘଟି ବିଶେଷ ବିପଦର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଲାଣି। ଭାରତର ଜାତୀୟ ଜୈବ ବିବିଧତା କାର୍ୟ୍ୟ ଯୋଜନା ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ଜୈବ ବିବିଧତା ସମୃଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ଏହାର ସମୃଦ୍ଧିକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରିବା ପାଇଁ ଏହାର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ସକାଶେ ଜରୁରୀ ସଂରକ୍ଷଣ ରଣନୀତି ଆବଶ୍ୟକ।
ଉପରୋକ୍ତ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ନଦୀଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ୱାରା ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳାଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବା ଏକ ପରିବେଶଗତ ଆବଶ୍ୟକତା। ଭାରତ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ପ୍ୟାରିସ ଚୁକ୍ତିନାମା ଅନୁଯାୟୀ, ବର୍ଦ୍ଧିତ ଜଙ୍ଗଲ ଏବଂ ବୃକ୍ଷ ଆଚ୍ଛାଦନ ବୃଦ୍ଧି ମାଧ୍ୟମରେ ୨.୫ରୁ ୩ ବିଲିୟନ ଟନ୍ ଅତିରିକ୍ତ କାର୍ବନ ସିଙ୍କ୍ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିବଦ୍ଧଟ୍ଟ ତଥାପି ଜଙ୍ଗଲ ସୁରକ୍ଷା ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରାୟତଃ ଶୋଚନୀୟ ଭାବରେ ବିଫଳ ହୋଇଛି।
ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଶିମିଳିପାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ଏବଂ ବୈଶିପାଲି ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ଭଳି ଅନେକ ସଂରକ୍ଷିତ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ, ଯାହା ଜୈବ ବିବିଧତା ବଜାୟ ରଖିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ। ଶିମିଳିପାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବବୃହତ୍ ସଂରକ୍ଷିତ କ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ, ଯାହା ପ୍ରାୟ ୨, ୭୫୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ। ଏହା ଭାରତର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟାଘ୍ର ସଂରକ୍ଷଣ ସ୍ଥାନ ଏବଂ ୧,୫୦୦ରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଜାତିର ଉଦ୍ଭିଦ ଏବଂ ୪୦୦ ପ୍ରଜାତିର ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳାର ଉତ୍ତର ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ବୈଶିପାଲି ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଅଭୟାରଣ୍ୟ ୬୫୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ବ୍ୟାପୀ ବିସ୍ତାରିତ ଏବଂ ହାତୀ, ବାଘ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଉଦ୍ଭିଦ ସମେତ ଏହାର ବିବିଧ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା।
ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବଘାଟ ଅନେକ ପ୍ରମୁଖ ଭୌଗୋଳିକ ଏବଂ ପରିବେଶଗତ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟର ଆବାସସ୍ଥଳ ଯାହାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବେଶ ଗତ ଏବଂ ଆର୍ଥିକ ତାତ୍ପର୍ୟ୍ୟ ଅଛି। ପୂର୍ବଘାଟ ଦକ୍ଷିଣ ଏବଂ ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ୧, ୫୦୦ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବିସ୍ତାରିତ, ଏହି ପରିସରର ପ୍ରାୟ ୨୦ଧ ଓଡ଼ିଶା ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବ ଘାଟରେ ୨,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଉଦ୍ଭିଦ ପ୍ରଜାତି ରହିଛି। ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟରେ ଶାଳ, ଶାଗୁଆନ ଏବଂ ଚନ୍ଦନ ଗଛସହ ନିମ, ଆମଳା, ଅଶ୍ୱଗନ୍ଧା, ଗିଲୋୟ ଇତ୍ୟାଦି ଔଷଧୀୟ ଗଛ ଓ ଅନେକ ପ୍ରଜାତିର ଅର୍କିଡ୍, ଫର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଗୁଳ୍ମ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଏହି ପର୍ବତଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ଜୈବ ପରିବେଶକୁ ସହାୟକ ହୁଅନ୍ତି ଯେପରି କି ଉଷ୍ଣ କଟିବନ୍ଧୀୟ ଶୁଷ୍କ ଜଙ୍ଗଲଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆର୍ଦ୍ର ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ ଜଙ୍ଗଲ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର ଉଦ୍ଭିଦ, ପ୍ରାୟ ୩୦୦ ପ୍ରଜାତିର ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ୪୦୦ ପ୍ରଜାତିର ସ୍ଥାନୀୟ ଓ ପ୍ରବାସୀ ପକ୍ଷୀ ତଥା ନାଗସାପ, ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରଜାତିର କଇଁଛ, ସରୀସୃପ ଓ ଅଗଣିତ କୀଟପତଙ୍ଗ, ଉଭୟଚର ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ବାସସ୍ଥାନ ଏହାକୁ ଜୈବ ବିବିଧତା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥାଏ।
ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ପୂର୍ବଘାଟର ଓଡ଼ିଶାର ଅଂଶରେ ଖଣିଜ ସମ୍ପଦ ଯଥା ଦେଶର ୫୦ଧ ବକ୍ସାଇଟ୍ ଏବଂ ବିପୁଳ ଲୁହାଖଣିଜ ଏବଂ କୋଇଲାରେ ସମୃଦ୍ଧ। ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ବେପରୁଆ ଖଣି କାର୍ୟ୍ୟକଳାପ, ବ୍ୟାପକ ପରିମାଣରେ ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ, ବାସସ୍ଥାନ ନଷ୍ଟ ଏବଂ ମାଟିକ୍ଷୟକୁ ନେଇ ପରିବେଶ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ଗୁରୁତର ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି। ପୂର୍ବଘାଟ ପର୍ବତମାଳାରେ ଅନେକ ନଦୀ ମିଶିଛନ୍ତି, ଯାହା ଲକ୍ଷଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ଜଳ ଯୋଗାଇଥାଏ। ଓଡ଼ିଶାରେ କୃଷି ଏବଂ ଶିଳ୍ପ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଜଳସମ୍ପଦ ପ୍ରଦାନ କରେ ଏ ଅଞ୍ଚଳର ଅନେକ ଜଳଭଣ୍ଡାର ଏବଂ ଝରଣା ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ସେମାନଙ୍କ ପାନୀୟଜଳ, କୃଷି ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଲଘୁବନଜାତ ଦ୍ରବ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ଓ ଜୀବିକାର୍ଜନର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ ଅଟେଟ୍ଟ କିନ୍ତୁ, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁଁ ଏଠାରେ ବାରମ୍ବାର ମରୁଡ଼ି ପରିସ୍ଥିତି ଏବଂ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ବର୍ଷା ଢାଞ୍ଚା ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଜଳ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବିପଦ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି।
ଭାରତୀୟ ପାଣିପାଗ ବିଭାଗ ରିପୋର୍ଟ ଅନୁଯାୟୀ, ଗତ ୩୦ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବଘାଟରେ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୦.୬ଡିଗ୍ରୀରୁ ୧.୨ଡିଗ୍ରୀକୁ ବୃଦ୍ଧିପାଇଛି। ଫଳସ୍ୱରୂପ, ଉଦ୍ଭିଦଗୁଡ଼ିକର ଫୁଲ ଏବଂ ଫଳ ଦେବାର ଢାଞ୍ଚାରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ କିଛି ପକ୍ଷୀ ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଘଟିଛି। ମୁଖ୍ୟତଃ ଖଣି, ଅବୈଧ କାଠ କାଟିବା ଏବଂ କୃଷି ପ୍ରସାରଣ ଯୋଗୁଁ ଜଙ୍ଗଲକ୍ଷୟ ପୂର୍ବଘାଟ ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ବିପଦ ପାଲଟିଛି।
ଭାରତର ଜାତୀୟ ସବୁଜ ଭାରତ ମିଶନ ୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ୫ ନିୟୁତ ହେକ୍ଟର ଜଙ୍ଗଲ ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ଓଡ଼ିଶାରେ, ଏଥିରେ ପୂର୍ବଘାଟରେ ଅବକ୍ଷୟିତ ଜଙ୍ଗଲ ଜମିର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇପାରେ, ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଜାତି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଉଥିବା ପୁନଃ ବନୀକରଣ ପ୍ରକଳ୍ପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ବେଆଇନ କାଠ କାଟିବା ବନ୍ଦ କରିବା, ଖଣି ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲକଟା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଏବଂ ବନୀକରଣ ଏବଂ ପୁନଃ ବନୀକରଣ ପଦକ୍ଷେପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଉପରେ ପ୍ରୟାସ କରାଯିବା ଉଚିତ। ଭାରତୀୟ ବନ ସର୍ଭେ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ବନୀକରଣ ପ୍ରୟାସ, ଅଧିକ ଜୈବ-ବିବିଧତା ସଂରକ୍ଷିତ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା, ଅଭୟାରଣ୍ୟଗୁଡ଼ିକର ବିସ୍ତାର ଏବଂ ବିଲୁପ୍ତ ପ୍ରାୟ ପ୍ରଜାତି ଗୁଡ଼ିକର ସଂରକ୍ଷଣ ସହ ଅବକ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ବାସସ୍ଥାନର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ସୁନିଶ୍ଚିତ ଆଦି ପ୍ରମୁଖ କାର୍ୟ୍ୟ ଯାହା ଗ୍ରହଣ କରାଯିବା ଜରୁରୀ। ଏହାଦ୍ୱାରା ଆଗାମୀ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ କ୍ଷୟପ୍ରାପ୍ତ ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳର ୧୫-୨୦ଧ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ହୋଇପାରିବ।
ଜଳବାୟୁ ଉପଯୋଗୀ କୃଷି ଅଭ୍ୟାସ, ଜଳସଂରକ୍ଷଣ କୌଶଳ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ଜଳପ୍ରଣାଳୀର ସୁରକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଦ୍ୱାରା ମଣିଷ ଏବଂ ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ଉଭୟକୁ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନର ପ୍ରଭାବରୁ ରକ୍ଷା କରିପାରିବ। ରାଜ୍ୟକୁ ମରୁଡ଼ି-ପ୍ରତିରୋଧୀ ପ୍ରାକୃତିକ କୃଷି ଏବଂ ଦେଶୀୟ ଫସଲ, ବର୍ଷା ଜଳ ସଂରକ୍ଷଣ କୌଶଳ ପ୍ରଚଳନ କରି ଏବଂ ଜଳ ଛାୟା ପରିଚାଳନାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣି ଜଳବାୟୁ ସ୍ଥିରତା କୃଷିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଉଚିତ। ରାୟଗଡ଼ା, କୋରାପୁଟ ଏବଂ ନବରଙ୍ଗପୁର ଜିଲାର ଅନେକ ଗାଁରେ ବେସରକାରୀ ସଂଗଠନ ‘ଅଗ୍ରଗାମୀ’ ଦ୍ବାରା ଦ୍ୱାରା ଜଳବାୟୁ ଉପଯୋଗୀ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନଶୀଳ ପରିବାରିକ ବଗିଚା ବା ଫ୍ୟାମିଲି ଫାର୍ମ ପଦ୍ଧତି କାର୍ୟ୍ୟକାରିତାରୁ ବର୍ଷସାରା ଜୀବିକା ଓ ରୋଜଗାର ପରିଚାଳନା, ଖାଦ୍ୟ ସୁରକ୍ଷା, ବ୍ୟାପକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି। ଏହି ଉଦାହରଣଗୁଡ଼ିକୁ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପଯୁକ୍ତ ନୀତି ଢାଞ୍ଚା ମାଧ୍ୟମରେ ଉନ୍ନତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ। ସ୍ଥାନୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଗୁଡ଼ିକୁ ସଂରକ୍ଷଣ ପ୍ରୟାସରେ ନିୟୋଜିତ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ, ଯାହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳର ଜୈବ ବିବିଧତାର ଗୁରୁତ୍ୱ ବିଷୟରେ ସଚେତନତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା। ଆଦିବାସୀ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କୁ ତାଲିମ ଦେବା ଏବଂ ନିଷ୍ପତ୍ତି ଗ୍ରହଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସାମିଲ କରିବା ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ସଂରକ୍ଷଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ କରିବାରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବ।
ପ୍ୟାରିସ୍ ଚୁକ୍ତିନାମା (୨୦୧୫)ର ଏକ ସ୍ୱାକ୍ଷରକାରୀ ଭାବରେ ଭାରତ ପୂର୍ବ-ଶିଳ୍ପସ୍ତର ତୁଳନାରେ ବିଶ୍ୱ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧିକୁ ୨ ଡିଗ୍ରୀ ତଳେ ଏବଂ ବିଶେଷତଃ ୧.୫ଡିଗ୍ରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସୀମିତ ରଖିବାକୁ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଜଙ୍ଗଲ ଆଚ୍ଛାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରିବା, ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ପ୍ରଭାବକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ବିଶେଷ ଭାବରେ ଜଙ୍ଗଲ ଆଚ୍ଛାଦନ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ପୂର୍ବଘାଟର ଅବକ୍ଷୟିତ ଜଙ୍ଗଲ ଜମିର ପୁନରୁଦ୍ଧାର, ଜଳଛାୟା ପରିଚାଳନା ଏବଂ ମରୁଡ଼ି ପ୍ରଶମନ, ଜଳବାୟୁ ସ୍ଥିର କୃଷିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା, ଖଣିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳର ପୁନଃ ବନୀକରଣ ଏବଂ ସବୁଜ ଭାରତ ମିଶନ ଭଳି ପଦକ୍ଷେପ ମାଧ୍ୟମରେ ସବୁଜ ଆଚ୍ଛାଦନ ବୃଦ୍ଧି କରିବା ଆଦି ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖିଛି। ଶିମିଳିପାଳ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବାସସ୍ଥାନର ସୁରକ୍ଷା ଏବଂ ପୁନରୁଦ୍ଧାରକୁ ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ।
ସମ୍ପ୍ରଦାୟ-ଆଧାରିତ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ପରିଚାଳନା (ସିବିଏନ୍ଆର୍ଏମ୍) ଅଧୀନରେ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ସଫଳତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ପରିଚାଳନାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ଜନଜାତି ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ସେମାନଙ୍କର ଆଦିବାସୀ ଜ୍ଞାନ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଇନ୍ପୁଟ୍ ସହିତ ସାମିଲ କରିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ,ସ୍ଥାୟୀ ଜୀବିକା ଏବଂ ସଂରକ୍ଷଣ ଅଭ୍ୟାସ ବିଷୟରେ ସାମୂହିକ ସଚେତନତା କାର୍ୟ୍ୟକ୍ରମଗୁଡ଼ିକ ଜଳବାୟୁ ସ୍ଥିରତାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବ କିନ୍ତୁ ସବୁରି ମୂଳରେ ରହିଛି ଜନସହଭାଗିତା ଓ ସାମୂହିକ ଜନସଚେତନତା।
ପ୍ରଶାନ୍ତ କୁମାର ମିଶ୍ର(‘ଆଇସିଏଆର୍-ଆଇଆଇଏସ୍ସି’ର ପୂର୍ବତନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ)
ଅଚ୍ୟୁତ ଦାସ(‘ଅଗ୍ରଗାମୀ’ର ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ)
