ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀର ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁଯାୟୀ, ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ବ୍ରହ୍ମା ପୃଥିବୀରେ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଓ ମନୁଷ୍ୟର ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାକୁ ନେଇ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ନଥିଲେ । ସେହି ସମୟରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ଅନୁମତି କ୍ରମେ ବ୍ରହ୍ମା ନିଜ କମଣ୍ଡଳରୁ ଜଳ ନେଇ ପୃଥିବୀ ପୃଷ୍ଠରେ ଛିଞ୍ଚି ଥିଲେ । ସେଥିରୁ ବୀଣାଧାରୀ ମା’ ସରସ୍ବତୀ ପ୍ରକଟ ହୋଇଥିଲେ ।
ମା’ଙ୍କର ଗୋଟିଏ ହାତରେ ବୀଣା ରହିଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟ ହାତଟି ମୁଦ୍ରା ଢଙ୍ଗରେ ରହିଥିଲା । ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ଦୁଇ ହାତରେ ପୁସ୍ତକ ଓ ମାଳା ଥିଲା । ମା’ ସରସ୍ବତୀ ବୀଣା ବାଦନରେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବର ଜୀବଙ୍କ ବାଣୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।
ମା’ ସରସ୍ବତୀ ଜୀବଙ୍କୁ ବାଣୀ ଦେବା ସହ ବୁଦ୍ଧି ଓ ବିଦ୍ୟା ମଧ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ । ତେଣୁ ମା’ ସରସ୍ବତୀଙ୍କୁ ବୁଦ୍ଧି ଓ ବିଦ୍ୟାର ଦେବୀ କୁହାଯାଏ । ମାଘ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ପଞ୍ଚମୀ ତିଥିକୁ ମା’ ସରସ୍ବତୀଙ୍କ ଜନ୍ମ ଦିବସ କୁହାଯାଏ । ତେଣୁ ଏହି ଦିନ ତାଙ୍କର ପୂଜା ଆରାଧନା କରାଯାଏ ।
ସରସ୍ବତୀଙ୍କୁ ବଗୀଶ୍ବରୀ, ଭଗବତୀ, ଶାରଦା, ବୀଣାବାଦନୀ ଏବଂ ବାଗ୍ଦେବୀ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରାଯାଏ । ସଙ୍ଗୀତର ଉତ୍ପତ୍ତି କରିବା କାରଣରୁ ତାଙ୍କୁ ସଙ୍ଗୀତର ଦେବୀ କୁହାଯାଏ ।
